Search This Blog
Monday, December 31, 2012
Wednesday, December 12, 2012
Ka la tar lovang
Vawiin Date special tak, 12/12/12 ah hian ka Blog hi khawhar tak a awm tir hi ka duh miah lo! Hlui leh thing taka a lo awm hi ka duh heklo. Chuti a nih chuan enge ka tih chuang ang. Update ve ngei chu a ngai a ni. Vawiin date inremdan ang Triple Date hi a thleng leh mai mai tawh awm silo a, ka dam rei hle chuan 3001 AD ah chuan 01/01/01 in a lo lang leh hmasak ber hun a lo thleng ang. Chu hun chu i dam thleng bik a ngem le?
Eee kei chu chumi hun a lo thlen hunah pawh chuan ka thatlai hun ka hmang tan dawn chauh ang a, Chhas te pawh ka nei ve tawh ang chu tiin tar ka tum lo. 01/01/3001 ah chuan ka la tar lovang.
Eee kei chu chumi hun a lo thlen hunah pawh chuan ka thatlai hun ka hmang tan dawn chauh ang a, Chhas te pawh ka nei ve tawh ang chu tiin tar ka tum lo. 01/01/3001 ah chuan ka la tar lovang.
Wednesday, November 28, 2012
KUM 11 HNU A KIR LEH NA

Chutih lai chuan chung chhiatna rapthlakte chuan rilru ala ve mawlh lo, Ka ngaihtuah ber chu “Ruih tur enge ka neih theih” tih hi a ni. Ka ban phak ruihhlo eng pawh ka rui a ni deuh ber. Chung ruihhlo te chuan salah min hruai a, mipui te leh roreltute lakah thiam loh changin ka duh ber leh ka buaipui ber ruihhlo avang chuan Kawngkhar sen lian tak chu ka tan hawnin a lo awm a, kawngkhar sen chungah chuan rawng var hian ‘District Jail Kolasib’ tih hi hai der theih hauh lohvin lian tak hian a lo inziak a.
Ka mut bu tur min pek chu ka han en a, Ka phah tur Sipai Kawmawl me tak ang chi kha pakhat, Ka Lukham tur Kawmawl bawk pakhat leh ka sin tur chutiang Kawmawl bawk pakhat chu a lo ni a. Chung Kawmawl chungah chuan Silver thleng lian zet pakhat leh Silver No beng nei pakhat a awm bal bawk a. Chu zawng chu ka Luhpui chu a ni mai.
Chutiang tak chuan Sual bawihah tangin Ruihhlo avangin District Jail-ah chuan hun rei tak ka lo zuk hmang ve tawh a.
2002 kum a lo nih khan Doctor-te beidawn ram ramna khawp natna hmangin Pathian Kohna vawi hnih ka dawng a, ka natna chu thihpui mai dawn a ka inhriat laiin Pathian siam tharna te changin Pathian chuan Khawvel damdawite hmang lovin, Ser awm lovin min tidam ta!! Chuta tang chuan ka nun chu a inthlak danglam chho ve ta a.
Rawngbawlna lamah kum 11 zet ke ka pen ve hnuah, Vawiin Dt.28.11.2012(Nialini) hian KTP ruahmanna in Sual avanga buai a, Ruihhlo avanga ka luhna Jail-ah ngei chuan ka lut leh ta! Ka luh chhan erawh Ruihhlo vang ni tawh lovin Isua Krista avang zawkin a lo ni ta! He hun min hruai thlengtu Lalpa chungah lawmthu ka sawi tak meuh a ni.

Khang kum 11 kal taah kha chuan miten an fanu te ka ngaihzawn an remti lo a, tumahin inlengah min duh hek lo. Ui tluk leka min ngaitu te khan vawi engzat fakau nge an In atanga hmunphiah nen a min hawl chhuah tak ka hre ta lo. An Tui ka in takngial pawh phallo tu kha ka va tawng hnem em! Sual bumna avanga hnehchhiahin ka awm a, mite hmuhsit leh endawng ka hlawh fo thin. Mahse a awm a lawm, mite duh loh titu leh khawtlang tana mi hnawksak ka ni miau a.
Tichuan kum 11 a lo liam a, Kum 2012 alo her chhuah meuh chuan, Pathian khawngaihna nasa tak avangin, mi Nu leh Pa ten an Fate kawm turin min rawn pan ve a, An nuna harsatna nei ten tawngtaipui turin min rawn sawm ve ta fo mai a!! Kohhran lamah KTP Branch Asst. Leader te, Leader dinhmunte hial ka lo chelh ve tawh reng mai!!
Ka phu loh chawimawina min hlan a, ka duhthusamin a thlen phak loh ram min chuan tir a, mi pangngaite ang a min siam a, kum 12 liam ta a Ruihhlo avanga ka luhna Jail run ah ngei, Krista avanga min hruai lut leh a, Jail tangte hnen a “Khawvel Mamawh chhanna Isua Krista” tih thupui sawi thei tur a min hruaitu, ka mamawh chhanna Isua Krista chu fakin awm rawh se.
Saturday, November 24, 2012
KOHHRAN PATHIAN KHAWPUI
“Aw Pathian khawpui, I chungchang thu ropui takin an sawi thin a ni.” (Sam 87:3 )
“Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui chungah hian ka
kohhranho ka rem chho ang a, Mitthi Khaw kulh kawngkharte chuan chu chu an
ngam lo vang.
Van ram chabite ka pe ang chia, lei chungah engpawh i phuar apiang vanah phuar
a ni ang a; lei chungah engpawh i phelh apiang vanah phelh a ni ang,” a ti a,
a chhang a.” (Mathaia 16:18-19)
Kohhran ropuina leh a nihna hre chiang inti te zingah hian a nihna leh thiltum, a ropuina leh Nihphung phawk chhuak phak silo ringtu leh rawngbawltu hi engzat tak awm ang i maw? Kohhran hi Lal Isua’n thisen a a din a ni tih sawi sawi ve si, chu thisen chu a ropui zia leh zah tur a nih zia hria a zawm silo te hi a awm theih dawn khawp a lo ni.
Chu thuthlung Thisen amah tih thianghlimna chu thil narana ruat a, Thisen chhuak hial khawp a, a din Kohhran pawh Kohhran, Sual laka Kohhran a nihna pawh zah zolo va, Party emaw Pawl pakhat ve mai ang leka ngai ringtu chuan engtia hremna nasa nge tuar tlaka kan ngaih le?
Kohhran chu Thlarau va rawngbawlna hmun a ni, chak vang leh thiltih theih vang te, Hausak vang leh Tlin em vangte a rawngbawlna hmun a nilo a. Kohhran chu Khawngaihna avanga mi tlinglote tana rawngbawlna kawng min hawn sakna hmun, mi tlinglote khawngaihna avanga tlinga min pawmna hmun a ni. Chuvangin ding a inngai chu fimkhur rawh se, a lo tlu hlauh dah ang e.
Tirhkoh Paula chiang takin Rom lehkhathawnah min hrilh a. Hnathawktu inhlawhfa chuan a hlawh chu khawngaihna avanga pek a nilova, bat avanga pek a ni. Abrahama chuan Pathian a ring a, Rinna in ramtiam lam a pan a, chu a rinna chu a felna ah ruat a ni. Chutiang chuan hna pawh thawklo, thiam chantirtu Lal Isua ring zawktu rinna chu a felna a ruat a lo ni ta zawk a. Abrahama kha thiltih avang leh dan a vangin Khawvel rochungtu leh chi tam tak Pa ni tura malsawmna dawng a ni lova, a rinna avanga khawngaihna a chan avang a ni zawk si a.
Kohhranah hian kan thiltih thatte leh kan thahnemngaihna te hi chhuang tur kan ni reng em le? Kan ni hauh lo, chhuang tur ni ila, tupawh hian chhuan tur kan nei ngei ang le. Kan Bible chuan a chhuang apiangin Lalpa chu chhuang rawh se, a ti. Lhlin tharah chuan, Chhuan tur nei a piangin Lalpa chu chhuang rawhse tiin a ziak nghe nghe a ni.
Kan thiltih thatte avanga chhandam emaw kan nih tih hi thil hlauhawm tak a ni, Thil tih avanga nilo ve, chuti lo chuan miin an chhuang ang, Pathian thilthlawn pek a ni. Kan thiltih avangte nilovin Krista thisen chuan hnai takah min hip ta zawk a ni.
He Kohhran ropui tak Vanram chahbi kawltu, Mithi khaw kulh kawngkhar pawhin a ngam loh Lal Isuan a thisena a din ropui zia leh zahawm zia te hi i hre thar leh ang u.
Sam ziaktu chuan “Aw Pathian khawpui i chungchang thu ropui takin an sawi thin” tiin a sawi a. He kan Kohhran hi miten ropui takin an sawi thin em le? A chhunga rawngbawltute hi kan in er a, kan inrel a, kan insawi kan insawisel hian tunge ropui takin chu Kohhran chu hmu thei ang?
He Kohhran ropui tak chhungah hian chanvo duh a vir sekte pawh hi an lo tam ta khawp mai!! Nihna leh chanvo duh a kan vir sek hian tunge kan tih mualpho le? A dintu Lal Isua pawi hi kan sawi ang tih hi ava hlauhawm em.
Nang Kohhran mipuite rilru thendarhtu nge i nih a, a huikhawmtu le?
Sunday, November 18, 2012
NULA SEXY
Mizo te hian nalh kan tum dan hi a fuhlo chho ta nuaih hian a hriat thin. Nula chuan nalh a intih pauh leh a incheina a sexy a ni tawh mai hian a hriat a. Engemaw hlekah awlsam takin chet chhiatna a thleng zung zung tawh mai. Mipa mit atang chuan a mawi pawh amawi a ni mahna, nalh tih pawh an hlawh nghe nghe awm e. Mahse Sexy taka awm chauha mawi nih hlawh Mizo Nula an nih chuan an mawi tawklo tih hi a chiang reng mai.
Tunlaiah Mobile Camera tha tak tak a lo tam ta a, Awlsam takin kan chet sual phah thei ta. Feng chhing lutuk avanga a langlo tur thleng thleng a lang ta te pawh Picture hmuh tur hi a tam ta khawp mai. Nula Sexy hrim hrim hi awm ve a ni a, an pian an hmel, an fuke leh an Body Sexy ve hrim hrim hi chu a awm. Mahse intih Sexy a, Incheina Sexy thei ang ber ber kan ching hian chuan rah duhawm lo tak min la chhuah sak zel dawn a nih hi.
Itawm tak, Sexy takin mipate mitah an lang a, chu chuan Tlangvalte rilru thui tak a hruai a, enge a rah? Mipa thinlungah Feeling thalo tak a siam a, chu chuan enge a hrin?
Tunlaiah Mobile Camera tha tak tak a lo tam ta a, Awlsam takin kan chet sual phah thei ta. Feng chhing lutuk avanga a langlo tur thleng thleng a lang ta te pawh Picture hmuh tur hi a tam ta khawp mai. Nula Sexy hrim hrim hi awm ve a ni a, an pian an hmel, an fuke leh an Body Sexy ve hrim hrim hi chu a awm. Mahse intih Sexy a, Incheina Sexy thei ang ber ber kan ching hian chuan rah duhawm lo tak min la chhuah sak zel dawn a nih hi.
Itawm tak, Sexy takin mipate mitah an lang a, chu chuan Tlangvalte rilru thui tak a hruai a, enge a rah? Mipa thinlungah Feeling thalo tak a siam a, chu chuan enge a hrin?
Thursday, November 1, 2012
Chhehlawn leh Khawlhring
Khawlhring Hnam thlahtu bul chiang taka chhui hlat theih ber chu
BERHVATEA a ni a, Berhvatea hian fapa pahnih Saivatea leh Chûnthanga
(Pawi/Lai Hnam zinga Chhunthang nen hian ngaihpawlh loh tur a ni ang) a
nei a. Saivatea hi a upa zawk a ni. Berhvatea hi MIVAM HNAM a ni
a, chu chu HNAM THIANGHLIM tihna a ni. Chûnthanga hian fapa
Faihriama a nei a, FAIHRIAM tih pawh hi Hnam Thianghlim tih nen
thuhmun a ni. Chûnthanga fapa Faihriama chuan fapa pasarih a nei –
chungte chu : Khualhringa, Vangchhiaha, Milaia, Nelriama, Pautua,
Vaipheia leh Thlautea. Khualhringa hian fapa pali a nei a, Midânga,
Thurtima, Pialtela, Lûngena te an ni. Vangchhiaha hian fapa 6 a nei
a, Dochil, Invang, Theiduh, Tlukte, Vanghawi, Zapte te an ni. Pautua
hian fapa 4 a nei a, Buangzal, Chhingate, Chhehlawn, Tluangate te an
ni. Khualhringa pianpui u leh nau te leh fate hming hi tun hnuah
chuan Khawlhring Chi hming an lo ni ta a ni. An Hnam khaikhawmtu
berah KHUALHRING tuna KHAWLHRING tia kan lo hman tak hi Khawlhirng
tlanga Khawlhring Lalram ropui tak dintu Khawlhringa khan a lo hmang
daih tawh a ni. Hei hi AD 1400 hma lam daih niin a lang. Mi
thenkhat ten thlang kan tlak hnu chauha min khaikhawmtu hnam hming
atan Khawlhirng tih hi hmang ta chauh anga an sawi thin ni thu
belhchin dawl lo a ni
Chhakchhuak hnam
Chhakchhuakho
hi Lusei bulpui an ni a, hnam upa tak an ni. Mizoram hmun tin hi an dap
chhuak ve a, Mizoram bakah Myanmar leh Bangladeshahte pawh thahnem tak
an awm bawk a; an tamin Mizo hnam hlawm lian tak pakhat an ni. Tiau kam
tuakah phei khi chuan khawtlang neiin khaw tam takah a hlawmin an awm
nghe nghe.
Chhakchhuakho hi a tlangpuia sawi chuan mi rilru tlang, fiamthu duh leh mi fiam dawl tak, tih loh china tan khawh deuh tlat mi an ni. Mizoram hmun hrang hranga an awm darhnaah fiamthua sawisak an hlawh hle ni tur a ni, an chungchang sawina tawngkam eng eng emaw a awm nual mai.
Chung chuan Chhakchhuakho chu fiamthu duh leh fiam dawl tak, sawisak fiam hlawh mi tak an ni tih leh mi chi kara darh hote phei chu ngam tlaktu tam takin kamchhe tleuh nan taka an hman thin hnam an ni tih a tilang awm e.Chhakchhuakho hi Mizo hnam dangte ang bawkin fing tak te, rinawm tak te, huaisen leh chaka sawi kai te, khawtlang khai dingtu leh khawtlangin an rinchhan em em thin te, taima tak leh hausa tak te, mahni intodelh tum tlat leh awm thei tak te, zai thiam tak leh thu leh hla thiam tak te, hmeltha leh thenrual kawm thiam tak te, pasaltha leh sakapthei leh ramvachal tak te an awm thluah hlawm, chutiang bawkin that chhetak leh intodelh lo tak te, awm ve mai mai chi te, pawhraw leh chaltlai tak te, depde deuh leh mi pawisawi pawiti mang lo te, rinawm lo leh dawt sawi hmang deuh te, aipui leh aite nei te pawh an awm ve vek ang.
Nimahsela, chung chu a chhe lam pawh a tha lam pawh a hnam hlawm sawi nana hman theih a ni lo. A hnam hlawm huapa a tlangpuia han sawi theih deuh erawh chu – dawihzep lo, fiamthu duh, khawtlang tana inphal leh tangkai mi, u leh nau ngaina leh ngaihsakmi an ni tih te hi ni awm hlein a lang.
Tunah an tobul leh an lo zik chhuah dan lo chhui ila. Chhakchhuak hnam tobul leh an inthlahchhawn dan hi sawi dan hrang hrang a awm. Liangkhaia History-ah chuan “Chhakchhuak thlahtu hi Mauva a ni a, Mauva chuan Khirhtea a hring a. Tin, Khirhtea khan Ngalsia leh Sialchhunga a hring a, Lungkhuaah an insawn avangin an hnam hmingah Lunkhua an ti a ni” ti in a ziak.(p.10) chu bakah chhakchhuak tihin a huap zawng hnam siper pawh hetiang hian a tarlang bawk.
‘Chhakchhuak hmun phiah’ tihte hi hmun fai mang lova phiah sawi nan hmang tawk an awm a. ‘Chhakchhuak kephah hlaiho’ tia lo deusawh fiam tawk an awm bawk a. ‘Chhakchhuak satel vawrh’ tih leh ‘Chhumhleuhho’ tih te pawh tawng kauchheh chi khat ang hrima lo fiamthupui lah bo lo. ‘Lenchung mi a ho’ lo ti bawl bawl tawk pawh an awm ve bawk; chumi hriaa Lenchung hnam mawl bika an sawi thin te chanchina a nuihzatthlak lai apiangte hi Chhakchhuakho nihna tak take maw tia lo bel tamai mai tawk pawh an awm ni awmin a lang thei bawk.
(a) HUALNGO- Chalthleng, Bochung, Khupno Cherput,
(b) HUALHANG- Chalbuk, Baichi, Chumkhal, Taihlung,
Chertluang,Khupno, Fangte
(c) LUNKHUA - Sialchhung, Ngalsi, Bgalchhung, Phungchi
Chertluang,Khupno, Fangte
(c) LUNKHUA - Sialchhung, Ngalsi, Bgalchhung, Phungchi
Tin, Tiau chhak lama awm laia thil thleng a ziahin ‘Khiangteho leh
Chhakchhuakho indo’ ‘Chhakchhuakho leh Ngenteho indo’ ‘Chhakchhuakho leh
Runral Paihte indo’ tiin a dah hlawm.
Siallam lal Thawnglinga pawhin chutiang deuh bawk chuan a lehkhabu siam
‘Chin Mizo Chanchin Bu’ tihah chuan ‘Chhakchhuakho’ tih a hmang (ziak) tam hle. Thlahtu chhuinaan pawh CHHAKCHHUAKHO CHHUAN tiin a chhui a, “Chhakchhuak thlah hnam tlangpui chu 1. Lunkhua 2. Hualhnam 3. Hualhang 4. Hualngo hnam lihte hi a ni” a ti. Amaherawhchu “Lusei zinga Mauva thlahte chu thlangtla hnuhnung ber an nih avanga Chhakchhuak tih an ni mai thei?” tiin a ziak thung.
‘Chin Mizo Chanchin Bu’ tihah chuan ‘Chhakchhuakho’ tih a hmang (ziak) tam hle. Thlahtu chhuinaan pawh CHHAKCHHUAKHO CHHUAN tiin a chhui a, “Chhakchhuak thlah hnam tlangpui chu 1. Lunkhua 2. Hualhnam 3. Hualhang 4. Hualngo hnam lihte hi a ni” a ti. Amaherawhchu “Lusei zinga Mauva thlahte chu thlangtla hnuhnung ber an nih avanga Chhakchhuak tih an ni mai thei?” tiin a ziak thung.
Thlahtu kal dan chu he tiang hian a ziak:
Thlahtu bul ber Fahlama.
(A.D. 1420 – (1) Hlamliama (2) Seipuia (3) Tochuanga (2) Thangpuia???
1445 - Hlamlira
1470 - Sumhauva
1495 - Sumpuia
1520 - Mauva
1545 - (2) Tlahtea (1) Khirhtea
1570 - 2) Hualthana (1) Neihhrima
1595 – Darkima
1620 - (3) Hualgnova (2) Hualhnama (1) Hualhanga
(a) Bochung (a) Chalbuk
(b) Cherput (b) Chumkhalh
(c) Chalthleng (c) Taihluang
(d) Khupno (d) Chertluang
(e) Khupno
(f) Sialchhung
L.K. Liana Chawnghawih khua pawhin Zofate Thu-hla tih bu a ziahah chuan Chhakchhuak chu Hualngo, Hualhang, hi Chhakchhuak tih an lo nit a a, a hnuaia mi ang hian :-
(1) Hualngo - Bochung, Cherput, Chalthleng, Khupno.
(2) Hualhang – Chalbuk, Chumkhal, Taihlng, Chertluang, Khupno, Sialchhung.
(3) Lunkhua – Lallun, Chalchhung, Fangte, Ngalsi, Baichi, Phungchi etc.”
tiin a ziak. Amaherawhchu Thawnglinga ang deuh bawkin “Chhakchhuak hi thlahtu hming a ni lo va, thlangtla hmasaho an unauten ‘Chhaklamho’ tiin hming an lo puttir avangin thlang an tlak ve hnuah Chhakchhuak an tita a” a ti. (p.19).
tiin a ziak. Amaherawhchu Thawnglinga ang deuh bawkin “Chhakchhuak hi thlahtu hming a ni lo va, thlangtla hmasaho an unauten ‘Chhaklamho’ tiin hming an lo puttir avangin thlang an tlak ve hnuah Chhakchhuak an tita a” a ti. (p.19).
Leithum khua Hrangthiauva thung chuan kum 1934-a Lushai Hills Bawrhsap
A.G.McCall-an Mizo lalho a chi chia an thlahtu bul a chhuitir tuma
Tiau thlang lama Hualngo lalte aiawha Khuangleng lal Thlathiauva nena a
chhanna an buatsaih chu a hnuah pawh chhui zui zelin Chhakchhuak hnam
chanchin a tobul atanga a chhui chhuah chu a Mizo History-ah hetiang
hian a ziak. (lak tawiin).
Mizova thlah Chhinglung thlah Thlapa thlah Duhlian hlawm zing Lianngaia
fapa chu Luseia a ni, a ti a. Luseia atang chuan hetiang hian a chhui
thla ta a:
Luseia fate: (1) Chhakchhuaka
(2) Tochuanga
(3) Thangpuia
Tochuanga hi Hmarho thlahtu a ni a, Luseia thlah ni mah sela, an tawng
a lo dan tak avangin Luseiah an inchhiar lo a ni. Tin, Thangpuia hi
Kawl-hmaihangho thlatu a ni a, a thlahte chuan Lusi an inti.
Chhakchhuaka fate: (1) Mauva
(2) Hualhnama
(3) Zawngbawla
(4) Chera
Hualhnama thlahte hi Paihte zingah an awm a, Paihte tawngin an tawng bawk. Zawngbawlan Zawngpama a hring a, Zawngpaman Chuagnova, Chuahanga, Hahnara leh Chhiaema a hring a, Chhiaeman Pachuauva a hring a. Tin, Cheran Renthleia leh Hnamtea a hring a.
Mauva fate: (1) Khirhtea
(2) Tlahtea.
Khirhtea fate: (1) Ngalsia
(2) Baichia
(3) Ungtena (Ungtena hian Chhangte hnam riat a thlah a)
Tlahtea fa: Seipuia Seipuia fa: Hualthana (a npui Neihhriami) Hualthana nupui Neihhrimi tih hi Neihhrima a ni zawk a, a nupi ni lovin a na a ni a; Neihhrima chuan Lalluna, Fangtea, Ngalchhunga te hi a thlah a ni tia sawi an awm bawk.
Hualthana fa : Darkima
Darkima fate: 1) Hualngova
2) Hualhanga
Hualngova fate: 1) Bochunga
2) Chalthlenga
3) Cherputa
4) Khupnova.
Hualhanga fate: 1) Lalluna
2) Chumkhala
3) Chalbuka
4) Taihlunga
5) Sialchhunga
6) Chalchhunga
“Tin, Chhakchhakho fa chawm Hrahsela chuan Tochhawnga te, Vanchhawnga
te, Khumhmna te, Chemhlera te, Hrangsaa te a thlah a.
“Tin, Chhakchhuakho fa chawm Hrahsela chuan Tochhawnga te,
Vanchhawngate, Khmhmna te, Chemhlera te, Hrangsaa te a thlah a.
“Tin, Chhak chhuakho leh Run ral Paihte indo tuma an sal man Ralnaa
chu a hmingah Zahmuaka sain faah an siam (adopted) a, a nupuiah
Lawilerhi an neihsak a, Zadenga, Thangluaha, Paliana, Rivunga, Rokhuma,
Thangura te an hring a: Seipuia Luseiho hnam leh tawng leh sakhua
tawmin Lusei an lo ni bawk a” tiin a ziak bawk.
A sawi fiah zui dan pawh hi tarlang tel nghal ila a tha awm e.
“Hualhnamho hi Paihte zinga an awm avangin Paihte tawngin an tawng a; mahse Chhakchhuak hnam an nih chu anmahni ngei pawhin an hria a, an sawi thin a. Anmahni hnaih zuitu ber Hualngohote phei chu an tiunau hle a ni.
“Tin, Chuaungo, Chuauhang, Hauhnar leh Pachuau te hi Lusei-Chhakchhuak
hlawmin Seipui khur an luah laia salu invuakthlaksak tumah Zahmuaka
thlahte lama an tan avangin leh Seipui khur an chhuahsan zui tak avangin
Chhakchhuaka inchhal zui lovin an lo intihrang tial tial ta a ni.
“Renthleiho nen erawh rei tak thlengin an inkawp zel a; mahse khawtlang
an neih zui loh avang leh hun zalen laia Lusei khua leh tui hrang
hranga an awm darh tak avangin sahthura thlah Hratchi-ho chah lo ch
Chhakchhuakah an inchhal zui ta lo a ni.
“Hrahselho – Hrahsel, Tochhawng, Vanchhawng, Khumhmun, Chemhlerh leh Hrangsa te pawh hi Seipui khura Chhakchhuak dangte nena awm rei ber leh Salu invuakthlaksak lai pawha Parla-te chhung lama tang lova pawna salu tar zui zel zinga tel ni mah se, Hualngo leh Halhang khua bik chauhva awm zui lovin an Lusei-puise zingah an awm darh a, thlangtlak hmaa lo awm darh tawh an nih avangin Chhakchhuakhovin tihduhdah an tuar hnua an inhlawmkhawm lehnaah an tel tawh lo va, anmahni hnam bik te tea inchhalin Chhakchhuak an inti zui ve ta lo a ni.
“Chhangteho pawh Hlaizawla an awm hran hua Bualte khuaa an awm hran zui
zel avang leh thlangtlak lai pawha a hranga an awm avang leh anmahni
chi binga khua leh tui a neih hran loh hnuah pawh thlangtla thui ve
lova Lusei dangte zinga an awm darh tak avangin an inti-Chhakchhuak lo
zui ta zel a ni.
“Tichuan heng Chhangte, Hrahsel, Renthlei, Hnamte, Chuaungo, Chuauhang,
Hauhnar leh Pachuau hnamte hi chu Lusei hnahthlak, Chhakchhuak hnam
peng ni mah se, Chhakchhuakah an inchhiar zui loh avangin Chhakchhuak
zinga chhiar tel theih an nit a lo va. Chhakchhuaka inchhal zui zelte
chu Ngalsi Baichi, Lunkhua, Hualngo leh Hualhang chauh hi an nita a ni”,
ti in a ziak.
Tichuan Hrangthiauuva chuan tun thlenga Chhakchhuak hnama la inchhal
zui zelte leh an unaute Chhakchhuaka in chhal zui vet a lote pawh chu an
vaiin Mizo kungpui, Duhlian zikpui, Lusei ziding an ni, a ti a ni.
Heng lo hi chu thlahtu hming behchhana Chhakchhuak hnam tobul ziaka
chhuina a awm rih lo va. H. Chhunga, Champhai I. B. Venga mii
Geneological Chart a siam erawh chu a awm. Chumi chart-in Chhakchhak
thlah a rawn chhui chhah dan chu hetiang hi a ni:
Mizo thlah Patkoi group zinga Thakia (Thatchia?) Kotha Khuaa lal chuan
Thlahpaa Homolin khaw lal a hring a. Thlahpaa fapa chu Luseia Banlung
khaw lal a ni a. Luseia chuan fapa 3 Hlamlira, Chawngtha leh Sunhauva a
nei a, Hlamlira fapa chu Chhakchhuaka a ni a, Khawsak-a lal a ni.
Chhakchhuaka fapa chu Sumpia ani a, Sumpuia fapa chu Seipuia a ni a,
Seipuia fapa chu Lianmauva a ni a, Sumpuia fapa chu Seipuia a ni a,
seipuia fapa chu Lianmauva ani a, Lianmauva chuan Khirhtea leh Tlahtea a
hring a; Khirhtean Chhangtea leh Chawngtea a hring a; Tlahtean
Hualthana leh Neihhrima. Hualthanan fapa 4 a nei: Hualhnama, Hualngova,
Hualhanga, Zahmuaka (adopted son) Neihhriman Ngalsia, Ngalchhunga,
Sialchhunga te a thlah.
Zaruma Thu-ro buah chuan chhakchhuak tih hrim hrim a chuang lo naa
Chhakchhuak thlah chhawng chipchiar taka chhui a ni a. Hualngo leh
Hualhang chin chung lam lo tarlang ila.
Vai lal pakhat Mahatihatu-a AD 1400 vela Kalemyo phai Rajaju khuaa lo
kalin Vai a rawn hruai chambangte zinga Thapa-an Lusaing-a a hring a.
Chu chu Thlahpaa fapa Luseia kan lo tita a. Luseia chu Khampatah a awm
a. Meitai leh Kawl an indo lain Champat vel chu indona ram a nih avangin
Luseia chua thingtlang ramah a tlan chhohsan ta a, a tlan chhoh hmain
Khampatah bung a phun a, Luseia chu Khampat atang chuan Tlaisun mite
khua Fahlam Sumpui hmunah a lo awm a. Tlaisun nula pakhat nupuiah neiin
fapa pahnih Hlamlira leh Sumhauva a hring a. Hlamlira chuan Khiangte nu
pakhat nupuiah a nei a, Seipuia an ti a. Seipia chuan Lianmauva a hring
a, Neihhriman Chalchhunga, Fangtea leh Ngalchhunga a hring
a.Chalchhungan Phungchia leh Baichia a hring a, Ngalchhungan Ngalsia a
hring.Kan tarlan takte atang hian Chhakchhak hnam tobl chu a khaikhawm
thheih mai rih lo va. Amaherawhchu heng ziaktuten an ziah dan hi inang
chiah lem lo mah se, an vaia an ziah lan theh atang kan lakkhawm theih
chu Chhakchhak hnam ham chim hi a ni. Heng – Ngalsi, Baichi, Lnkhua,
Hualngo, Hualhang, Hualhnam leh a thlah pengte theuh hi an vaiin
Chhakchhuak hnam an ni tih hi a ni.
Liangkhaian Chhakchhak hming awmzia engmah a sawi lo va, Thawnglinga
leh L.K.Lianan a tawngkam awmziain a kawh atangin belt um dan an nei a,
Chhakchhuak tih hi thlahtu hming ni lovin thil dang vanga lo awmah an
ngai a; Hrangthiauva leh H. Chhungan thlahtu hming niin an ziak thung a.
A dik tak chu hriat a harsa ta.
Chawngthu
Chawngthuho
chu Run leh Lentlang inkar, tuna Chawngthu khua leh Sanzawl leh
Pangzawl(tuna Bochung)-ah an awm a, Sanzawl chu tuna Khawphual leh
Bochung khaw inkarah an awm; tunah chuan ‘Chiakzawl’ an ti.
Chawngthuho chu Duhlian hnam zinga mi an ni. Duhlianho sakhaw hmun
khata an awm lai chuan an puithiam chu Chawngthu mi a ni thin.
Chawngthu
zainga langsar ber chu Lersia a ni. Sanzawl khuah a lal a, a huaisen
hle a-sial pawh tam tak a nei. A sialte chu vana arsi zat an ti hial a
ni. Seifaten sabuan hlaa an hman hlen tak mual lam hla hi Lersia atanga
lo chhuak a ni a, ‘Lersia’ hla an ti bawk. An khaw thenawm Saihmun
khuaa Ralteho an run thin a ni ang; sabuan hla atangin a lang. Sabuan
hla chu sakhaw thu, Zan khuangchawi thu-ah tarlan a ni.Lusei chanchin
Dr.
Vum Son; Zo History phek 57-ah, “Nawsonga fa Songthu leh Ngaite an ni
a; Songthu chu Paite thlahtu, Ngaite chu Luseiho thlahtu a ni’ a ti.
Ngaitea fa Thlapa thlah chhawng Hualngo thlengin thlirnaah a tarlang.
‘Thlapa’n Luseia a hring’ tiin
an sawi thin a; mitthirawp lamnaah Thlapa lim chu milim dang aia sang
leh lian zawkin hlang lai takah an dintir thin. Hei hian Thlapa a awm
ngei a ni tih chu a tilang chiang hle a ni. ‘Thlapa’n Duhliana,
Duhlianan Luseia a hring’ tia sawi a awm bawk.
Lusei
chu kan pi leh pute Kawlphai chen laia awm tawh a ni ngai mai a; sawi
dan dang danga awm. Kawlphaia lo pemho an kir leh a, kir lova cham
bangte chu Kawlin, Lukai, Lusai, tiin lam rik dan a lo hrang
ta a ni’ tih a awm bawk. Hei lo pawh sawi dan dang tam tak a awm. Heng
chhui dan hi belhchian an dawl lo em em a ni. Tin, Shanho chuan fapa
upa ber chu ‘Lusaing’ an ti a; Kabaw phaia Shanho nen an chen zho laiin
Shan tawng lain, ‘Lusaing’ tia hming an sak chu a pu hlen a , chu mi
thlahte chu ‘Lusei’ an in ti ta a ni ang tia sawi an awm bawk.
A chunga
chhui dante hi lo dik ta lo mah se, Seifate thlahtu Luseia a awm ngai a
ni tih chu a rinawm a. Luseia fa Lamlira, Tochhawnga, Thangpuia ti an
awm a; Luseia fa Lamlira leh Sunhauva
an ni tia sawi an awm bawk. Lusei hnam pengte chu Mizo chanchin ziaktu
hmasa ber Rev.Liangkhaia lehkhabu chhut 4-na phek 9-naa a ziah angin
lo tarlang ila:
1. Chawngte: Tuichung, Lungte, Pamte, Muchhipchhuak.
2. Chhangte: Darchhun, Pamte, Vawknghak, Kawlchi, Nghakchi, Lungte,
Chawnglun, Lumthang, Tumpha.
3. Chhakchhuak:
(a) Hualngo : Bochung, Cherput, Chalthleng, Khupno.
(b) Hualhang: Chalbuk; Chumkhal, Taihlung, Chertluang, Khupno,
Fangte,
(c) Hualhnam; Muansuan, Lamtun, Mitsum.
(d) Lunkhua: Lallun, Sialchhung, Ngalchhung, Chalchhung, Ngalsi,
Baichi, Phungchi,
Chhakchhuak chu Mauva (Lianmauva) thlahte an ni. Tin, Lunkhua tih awmzia chu, Neihhrima fa Lallunan khua a din a, Khirhte-a thlahte’n an pan bawk. Luna khua an tih chu a hnuah ‘Lunkhua’ an ti a; khaw hming chu hnam hmingah an pu hlen ta a ni. Seipui thlang mel 6 vela hlaah Lunkhua a la awm.
4. Chaungo: Vanpuia hrin, Chumthluk, Darkim, Zawngpam, Hmunpel, Thlehnghel, Laller, Auhmun
5. Chuauhang: Lathang, Chhungpui, Chawnchhawn, Chawnchirh, Khuanglawi, Vaichuau.
6. Hauhanr : Hauthul, Haubul, Tuithang, Senlai.
7. Hrahsel : Selpui, Sawntlung, Sumkhal, Saza.
8. Pachuau: Lianthung, Liannghawr, Lalbawma thlah, Cherlal, Chhawnthliak, Darchuau, Varchuau.
9. Thangur: Zadeng, Thangluah, Palian, Thangur, Rivung,
Rokhum. Anni hi Zahmuaka thlahte an ni a, Thangura hi langsar ber a
nih avangin he hming hi an pua ni. Thlang lamah chuan Thangura thlahte
chu Thangur inti tawh lovin - Sailo, Chenkual, Chawnglul tiin an sawi hrang ta a ni.
10. Tochhawng: Topui, Chhakawm, Tobul, Chemhler, Muchhipchhuak.
11. Vangchhawng: Vanlung, Sumkhum, Chemherh, Chengrel, Kaithum.
Hnamte chu Lusei thlah zing ami a ni a, an unaute
biak angin Muchhip an biak duh loh avangin Lusei zingah an telh ta lo a
ni an ti. Thlang tlak hnuah a then chuan Lusei rai an be leh ni awm a
ni.
Chhakchhuak: Seifate zingah Chhakchhuak chu Seipui khur luah atangin thlang tlak thlengin kum 300 chhung vel an ropui a. Thlang tlak hnuah Thangur chu lal tlawm hun thlengin an ropui a. Chuvangin he mite hnam hnih chanchin hi upain an sawi ngunin an chhui tam thei ber a ni.
Chhakchhuak chu thlahtu hming a ni lova, an unau
thlang tla hmasaten “Chhak lamho” tiin hming an puttir a, thlang an
tlak ve hnuah “ Chhakchhuak” an ti ta a; Tiau thlanga chher thar a ni.
Luseian Lamlira, lamliran Sumpuia, Sumpuian Seipuia, Seipuian Lianmauva a hring an ti. Mauva fa Tlatea leh Khirhtea; Tlatea fa Hualthana leh Neihhrima an ni. Khirhtea fa Ngalsia, Baichia, Phungchia an ni. Hualthana fa Hualngova, Hualhanga, leh Hualhnama an ni. Neihhrima fa Lalluna, Sialchhunga, Chalchhunga, Ngailchhunga
an ni. Hualngova leh Hualhanga fate chu Lusei thlah Chhakchhuak
chhuinaah tarlan a ni tawh a. Hualhnam chu sa inhleh loh avangin Run ralah
an kaia Paite karah an khawsa ta a ni an ti. (Mizo ram chhim lam,
Bangladesh bul vela Phualhnam intite chu Lusei hnahthlak bawk an ni a,
Hualhnam lam rik dan dik lo a ni mai thei).
Tlate’ lung Seipui veng lu lamah a awm a, lung chungah chuan a ral thah lem te, a sa kah lemte leh se lu lemte an ziak tlar dul mai a ni. Hualthana leh Neihhrima
chu Seifate sakhua chherchhuaktu an ni. Hualngova chu lal langsar tak a
ni a; a thlahte’n hnam hmingah an pu nghe nghe a ni. Lunkhua leh Lunkhaw lu Thlangkhuaah leh Khawkawkah an lal bawk. Heng hi lal hmas deuhte an ni (Lal hnuhnung chu tarlan leh a ni ang).
Thangur: Seipui khuaa pasalthaho rammuin an kal chhuak a. Run kamah mipa tleirawl amah chauhva awm an hmu a. An han zawh chian chuan - a pa nen inhmuh thiam loh vanga rawl bo niin an hria
a; an huai hawng ta a ni. An lal inah an thlen a, lal chuan tha takin a
enkawl a; a fapaah a siam a. Chu tlangval hming chu Ngalna (Ralna) a
ni. A pa hming chu Sihsinga Thaute (Sihzang) hnam a ni. A pa Seipui lal
chuan hming hran a sa ve a;
sal man ang maiin mipuiin an hmuah avangin, ‘Zahmuaka’ a sa ta a ni.
Chu chu AD 1600 vel a ni awm e. Chutih laia Seipui lal chu Hualthana
(Chhakchhuak) niin upain an sawi. Mi thenkhat chuan Ngaina chu indonaa
man niin an sawi thin a, Lusei leh Thaute (Sihzang) an indo ngai lo va;
Sihzang upa pawhin indo thu sawi tur an hre lo.
Zahmaka chu a pa (Seipui lal)-in tawng hmun khat
hmang Hmar hnahthlak Lawitlang mi Lawileri chu nupuiah a neih sak a.
Lawitlangho awmna chu; Seipui thlang mel 8 vela hla, Lentlang thlang
lawkah a ni a; tunah pawh
‘Lawitlang khua’ tiin khua a la awm. Zahmuaka chu a indang ve ta a; a
fate chu: Zadenga, Thangluaha, Paliana, Thangura, Rivunga
leh Rokhuma te an ni. Zahmuaka chu mi fel leh rinawm tak a ni a,
Seipui kulh dai vengtu-ah an hmang a; lo lam hn a thawh hman loh
avangin, an khuate’n buh an khawn sak thin.
Zahmuaka thlahte lal tanna chu Tlangkhua a ni a, tuna Khaiangrawn leh Ngaltui khaw ikarah a awm, tuna Khiangrawn leh Ngaltui khaw inkarah a awm. Seipui thlang (ni thlakna lam) mel 7 velah a awm a; tunah ‘Tlanghmun’
an ti. Tlangkhuaah chuan Hnamteho an awm a, an lal Sanpiala thih hnuah
lal rinawm tak tur an neih lo avangin, Seipui Khuaa Chhakchhuak lal
hnenah an rawn a. Ani chuan: “Zahmuaka fate hi an paual a, an rinawm
bawk a, va lal rawh se,” tiin a kaltira; Tlangkhuaah chuan Zadenga a lal
ta a ni. Chu chu AD 1650-60 vel a ni ang. Tlangkhua atangin Palianan
Khiangrawnah; Rokhuman Khawruaah khua an din, Chu khaw pahnih chu
inhnaih tak an ni. Tlangkhaw thlang lawk - Falam atanga Rih kalna kawng
mel 27-na Khuanglung (or) Rawsih Bangla kiangah a awm a; Tunah Khuanglung chu khua a la awm a, Khawrua khaw hmun hlui chu changdawl lo (terrace) siam nan an hmang.
Mizo hnam hrang hrang
CHAWNGTHU: Chawngthuho
chu Run leh Lentlang inkar, tuna Chawngthu khua leh Sanzawl leh
Pangzawl(tuna Bochung)-ah an awm a, Sanzawl chu tuna Khawphual leh
Bochung khaw inkarah an awm; tunah chuan ‘Chiakzawl’
an
ti. Chawngthuho chu Duhlian hnam zinga mi an ni. Duhlianho sakhaw hmun
khata an awm lai chuan an puithiam chu Chawngthu mi a ni thin.
Chawngthu
zainga langsar ber chu Lersia a ni. Sanzawl khuah a lal a, a huaisen
hle a-sial pawh tam tak a nei. A sialte chu vana arsi zat an ti hial a
ni. Seifaten sabuan hlaa an hman hlen tak mual lam hla hi Lersia atanga
lo chhuak a ni a, ‘Lersia’ hla an ti bawk. An khaw thenawm Saihmun khuaa
Ralteho an run thin a ni ang; sabuan hla atangin a lang. Sabuan hla chu
sakhaw thu, Zan khuangchawi thu-ah tarlan a ni.
FANAI: Halkha lal Thawngzama chuan, “Keini
Zathang te, Chinzah te, Fanai te hi hnam unau kan ni a, thlah khat kan
ni. Mahse, min thlahtu hming hi kan hre lo tlat mai a, mi tam tak ka
zawt tawh a, tumahin an hre bik lo. Ngawnho thlahtu hming pawh hi kan
hre lo bawk. Mahse, Hrumtunga thlahte ngei chu kan ni. Mingin vel
atanga tlangram kan lo kai hian Hlawncheuva thlahte nen kan inkawp a;
mahse, kan inkawp rei lo niin a lang. Fanaiho pawh hi Thingsu-ah chauh
kan zingah an tel a, a hnu lamah chuan anmahni hlirin an awm a. Chinzah
leh Zathang erawh chu kan inkawp zel a, a tawpah kan awm hrang chauh a
ni,” a ti.
Fanai upate’n an thlahtu hming
an hriat hlat ber chu Thatinkuala a ni a. Thatinkuala chuan fapa panga a
nei a: Hniarthula te, Hniarchenga te, Chenghranga te, Bawitlunga (A
thlahte hi ‘Bawihtlung’ tih talh loh a tha ang) te, Khenzahnawka te an
ni. Khenzahnawka chuan fa pali a nei a: Hlawndawhthanga te, Zahama te,
Ngunhnui te, Zachhuma te an ni. Zachhuma chuan Tluangzachhawna leh Fanaia
a hring a. Fanaia chuan fapa panga a nei a: Hrangtlinga te, Zarepa te,
Torela te, Thaaia te, Pakhupa te an ni. Fa chuam a nei bawk a, chu chu
Khintina a ni a. A nupuiin fa chuam a nei ve bawk a, a hming chu
Chhunchhira a ni. Tichuan, Fanaia fate pasarih leh a unau palite –
Hniarthul, Hniarcheng, Chenghrang leh Bawitlung te nen an vaiin Fanai
hnam sawmpakhat tih an ni.
Fanaia fapa naupang ber Pakhupa chuan Thathranga leh Raltlunga leh Khawtinnawla a hring a, Khawtinnawla’n Chhanruanga a hring a, Chhanruanga’n Chhumhleia leh Zahluani leh Rorehlova a hring. Rorehlova’n Aithangvunga, Khawtindala leh Khawtinkuala a hring a. Aithangvunga’n Dokhama a hring a, Dokhama’n Zaduna, Lianchema, Zakapa leh Pazika a hring a ni.
Khawzahnawka fapate zinga
Hlawndawhthanga leh Zahama khan thlah an nei lo va. Titi-a an sawi dan
chuan Mingin atangin Daidim khuaah an kai a. Chuta an awm lai chuan
Hlawndawhthanga leh Zahama chu an farnu Ngunhnui nen an pathumin an zin
a. An zin kawnga an kal lai chuan an tui a hal ta em em mai a, keimi
tui awmna an va thleng a, keimi tui a ni tih hre mah se an tuihal lutuk
chu an insum thei ngang lo va, Ngunhnui phal lo chung chungin
Hlawndawhthanga leh Zahama chuan an in lui ta a, keimi-ah an chang ta
a.
An zinna tur khua an va thlen
chuan an keimi zia kha a chhuak a, in hnuaia vawk chu a seh ta mai a.
Khuaa mite chuan an hual a, Zahama chu thalin an kaphlum a,
Hlawndawhthanga erawh chu a tlanbo ta a. Ngunhnui chuan tap chuanin,
“Ti aw hlau ka lo tii nan duh rih lo,
Mual hmuah hawn pho thluh tang
Khaw Zaham ria lang,”
Mual hmuah hawn pho thluh tang
Khaw Zaham ria lang,”
tiin hla a phuah a ni an ti.
Hlawndawhthanga chuan ramhnuaia a tlanbo dawnin, “Hei, kei chu keimi ka ni ta si a, ramhnuaiah ka tlanbo dawn a ni a. Tun hnuah lampui chang khatah pawh kan intawk thei a, kan inhai loh nan kan chi hmeichhia zawng zawngin arsi pawnfen feng zel ang che u. Tin, sakei tawhsual tawk in hmuh reng reng chu tuibur theh ula, a lu aih-naah pawh tel ve suh ang che,” tiin a chah a. Hei hi zawmin Fanai thlah chuan sakei an tihlum ngai lo va, a lu pawh an ai ngai hek lo. Mi sakei kah an hmuh pawhin Fanaiho chuan tuibur an theh a, “Ka pu, tawhsual i tawk a ni maw? Kha, ka tuibur hmuam la, Zinghmuh tlangah kir leh rawh,” an ti thin. ‘Sakei rai’ an tih chu an sakhuaah an telh a, chumi biakna thiamhlaah chuan Zahama leh Hlawndawhthanga chu an lam tel zel a ni.
Fanaiho chu Mingin vela an u leh nau dangte nena an awmna atang chuan Daidim khuaah an lo awm a, Thingsu-ah an awm leh a. Thingsu atang chuan Rimpui khuaah an awm leh a; Rimpui atangin Vanhniamah; Vanhniam atangin Rungkhua leh Zinghmuh leh Kamet khuaah te an awm leh a. Kamet-a an awm laiin Fanaia chuan sakhaw biak hi a lo tan a, a awmna vel tlangte chu a bia a. A biakna thiamhla chu:
Hlawndawhthanga chuan ramhnuaia a tlanbo dawnin, “Hei, kei chu keimi ka ni ta si a, ramhnuaiah ka tlanbo dawn a ni a. Tun hnuah lampui chang khatah pawh kan intawk thei a, kan inhai loh nan kan chi hmeichhia zawng zawngin arsi pawnfen feng zel ang che u. Tin, sakei tawhsual tawk in hmuh reng reng chu tuibur theh ula, a lu aih-naah pawh tel ve suh ang che,” tiin a chah a. Hei hi zawmin Fanai thlah chuan sakei an tihlum ngai lo va, a lu pawh an ai ngai hek lo. Mi sakei kah an hmuh pawhin Fanaiho chuan tuibur an theh a, “Ka pu, tawhsual i tawk a ni maw? Kha, ka tuibur hmuam la, Zinghmuh tlangah kir leh rawh,” an ti thin. ‘Sakei rai’ an tih chu an sakhuaah an telh a, chumi biakna thiamhlaah chuan Zahama leh Hlawndawhthanga chu an lam tel zel a ni.
Fanaiho chu Mingin vela an u leh nau dangte nena an awmna atang chuan Daidim khuaah an lo awm a, Thingsu-ah an awm leh a. Thingsu atang chuan Rimpui khuaah an awm leh a; Rimpui atangin Vanhniamah; Vanhniam atangin Rungkhua leh Zinghmuh leh Kamet khuaah te an awm leh a. Kamet-a an awm laiin Fanaia chuan sakhaw biak hi a lo tan a, a awmna vel tlangte chu a bia a. A biakna thiamhla chu:
“Ka Zinghmuhin ka thau lawng rak sal aw,
Ka Rungtlangin ka thau lawng rak sal aw,
Ka Kametin ka thau lawng rak sal aw,”
Ka Rungtlangin ka thau lawng rak sal aw,
Ka Kametin ka thau lawng rak sal aw,”
tih a ni a. Ramthlohvah an kai leh a.
“Ka Ramthlohvin ka thau lawng rak sal aw,”
tih an belhchhah leh a ni.
TLAU: Tlau thlahtute hi Zathlir, Tlauhmun leh Cherhmun-ah te kum 1200-1700 AD inkâr khan an chêng ni-a rin a ni.
Tlau thlahtu chhui hlat theih ber chu Belbuana
a ni. Belbuana’n Niluna a hring a, Niluna’n Chelhlova a hring a,
Chelhlova’n Tlauva a hring a ni. Tlauva fate, Bualchhuaka, Bawlchhima,
Vantawla, Thlengngana, Chawntenga, Khukhauva te hi an thlahte’n hnam
hmingah an pu chho ta zêl a. Mahse, he’ng unaute zînga pahnih,
Chawntenga leh Khukhauva te hian thlang an rawn tlâk ve loh avângin an
thlahte chanchin chhui tur a vâng hle. Midang zawng chu 1730-1807 AD
vêlah Tiau thlangah an pêm a ni.
Tlauva pa Chelhlova hi 1675-1700
AD vêlah Tlauhmunah a lal a. Mahse, amah chauhva lal lovin Zahaua nen
an lal a ni. Zahaua nena an inkawp chu an inngeih ta lo va, Chelhlova’n
lalna a chang ta lo va. A thih hnuah Tlauva chu Tuibual-ah a pêm ta a.
Hetah hian a fa parukte hi a hring a ni.
Mi chak hmingthang Chula kha Tlau a ni a. Tlauva fa Bualchhuaka fa a ni.
Tlau hian sakhua an nei a. Chu chu Hringchung leh Hnuaipui a ni. Sial an talh chuan Sete an talh hmasa thîn a, chu selu chu hnahin an tuam a, selu phanah an târ thîn a. Chu chu ‘Setelu Fûn’ an ti. Hetiang hi Tlau sakhaw biak dân a ni.
Tlau hian sakhua an nei a. Chu chu Hringchung leh Hnuaipui a ni. Sial an talh chuan Sete an talh hmasa thîn a, chu selu chu hnahin an tuam a, selu phanah an târ thîn a. Chu chu ‘Setelu Fûn’ an ti. Hetiang hi Tlau sakhaw biak dân a ni.
Ramhluna Khiangte nupui, B. Sangkhumi, MPSC Chairperson hi Tlau Bualchhuak hnam a ni a. A thlahtu ka’n dah mai mai ang e.
Tlauva fa Bualchhuaka,
Bualchhuaka fa Chula, Chula fa Pachima, Pachima fa Chawnghuthanga,
Chawnghuthanga fa Thattawma, Thattawma fa Hrangthangvunga,
hrangthangvunga fa Khuangthawma, Khuangthawma fa Biaksanga, Biaksanga
fa B. Sangkhumi.
Thursday, October 25, 2012
MIZORAM CHU AIZAWL!!!! (Aizawl Khawpui zauh a tul kher em?)

Kan State hi han ngaihtuah ve teh u, tunah chuan Mizoram chu Aizawl a ni tawp mai. Sawrkar hmun pawimawh Head Of Dept chu Aizawl-ah vek a ni mai. Mizoram Budget hi Aizawl Khawpui-ah hian ava lut hnem em!! Kohhran lamah lah ram pum huap a thuzir kan neih reng rengin Thingtlang lam hi a huap zo ta meuh lo niin a lang. Presbyterian Kohhran Nilai leh Beihrual thupui angte pawh hi in chik deuh chuan in hriatthiam mai ka ring.
Hetihian ka ngaihtuah a, Aizawl a Department Head Office thenkhat hi, District Capital hrang hrangah hian pakhat theuh tal han sawn darh ta se la, tunlaiah Lunglei atang pawhin Aizawl a lehlan theih tawh a, tin, IT hmasawnna hian nasa takin min pui thei bawk dawn a, Aizawl Khawpui chep lutuk hi a ziaawm hle bawk ang, Khawpui zauh tih tih hi kan mamawh kher tawh lo ang.
Tichuan, Hmasawnna pawh rualkhai takin a kal thei tawh ang a, Mizoram chu Mizoram a ni thei tawh ang. Tunah chuan eng lehkhaah mai pawh Dept Head Office atanga chhuak chu Aizawl Mizoram tih a ni vek mai!!
Enge in ngaih dan ni ve le?
Wednesday, October 17, 2012
:::HAUSAKNA THURUK:::
Naupan lai atang tawh thiante thil awt reng reng a seilian, neih ve ni
awm thei silo chu, a chang chuan lung hi a chhe rum rum a. Kum khatah
Masi Kaw thar chauh thuamhnaw thar nei thin tan chuan thian ten thlatin
deuhthaw a, Inkhawm kawr thar an nei hmuh fo hi chuan tah a tichhuak
thei rum rum zawk thin!!
Rawlthar nun kan han hmang tan ve a,
thuamhnaw neih that loh chuan zah nachang kan hre ve tan a. Huiha...
Thian ten Sunday tlaiah Bangalore lam ami thuamhnaw thar an rawn ha
chhuak a, thenkhatin, Katmandu lam a mi... thiante thuamhnaw a nalh hle
mai tiin kan phun sup sup a, thinglung erawh a hlim ve meuh thin lo. Ka
awt ve thin em a tin ni.
Kan han
tlangval chhuak ve ta cheng a, khawkhata a neinung fa ni ta lemlo chuan
awh tur kan ngah tual tual a, neih loh erawh a tam tual tual thung a,
rilru natna kan ngah ta tual tual chu a ni ber e.
Ka awh ngawih
ngawih chu harsa taka sum tuakin ka lei ve theih hram chang a awm ve
hlauh thin. Mahse maw, ka neih ve meuh chuan thianten a aia changkang, a
aia nalh, a aia tha an lo nei leh teuh tawh thin a, awh tur dang ka la
ngah tak deuh deuh thin si a!! Bek thak lopui kan hiat nuah nuah fo mai
zawng a ni e.
Engatinge hausa tur hian Pathian hian min siam ve loh aw ka ti vawng vawng thin!!
Mahse, ka ngaihtuah chiang ta a. Finna thar ka chhar chhuak ta. Neih ngah apiang hi an lo hausa kher lo tih hi!!
Ka thiante ka awh em em nei deuh reng thinte chuan nitin mai hian an
awh em em hi an lo sawi ve fo tho a, an neihsa ah lawmna leh lungawina
an nei chuang der lo. Chutichuan, an duh apiang an lei zel a, tawp chin a
nei chuang lo a, a dang an duh leh zel tho hi a lo ni. Ka hre chhuak
ta, HAUSAKNA chu.

Tunah chuan Mihausa ber ka ni ta. Ka hausakna
thuruk chu hei te mai chauh hi a ni. Milian leh ropui, Mihausa leh Nuam
chitin reng chen theite pawhin an neih theih loh hausakna chu. KA NEIH
CHHUN A LUNGAWI hi ka tan hausakna hnar a lo ni.
Sum tam tak
tak seng ralin an duh tinreng lei thin mahse, thil dang an duh in tawp
chin a neilo a, a dang a dang a lo piang zel thin. mahse kei zawng ka
neih phak chin tawkah ka lawm a, ka lung a awi hliah hliah a, ka
thinlung chu mihausa ber te ai pawh a hausa zawk a lo ni ta.
Kan han tlangval chhuak ve ta cheng a, khawkhata a neinung fa ni ta lemlo chuan awh tur kan ngah tual tual a, neih loh erawh a tam tual tual thung a, rilru natna kan ngah ta tual tual chu a ni ber e.
Ka awh ngawih ngawih chu harsa taka sum tuakin ka lei ve theih hram chang a awm ve hlauh thin. Mahse maw, ka neih ve meuh chuan thianten a aia changkang, a aia nalh, a aia tha an lo nei leh teuh tawh thin a, awh tur dang ka la ngah tak deuh deuh thin si a!! Bek thak lopui kan hiat nuah nuah fo mai zawng a ni e.
Engatinge hausa tur hian Pathian hian min siam ve loh aw ka ti vawng vawng thin!!
Mahse, ka ngaihtuah chiang ta a. Finna thar ka chhar chhuak ta. Neih ngah apiang hi an lo hausa kher lo tih hi!!
Ka thiante ka awh em em nei deuh reng thinte chuan nitin mai hian an awh em em hi an lo sawi ve fo tho a, an neihsa ah lawmna leh lungawina an nei chuang der lo. Chutichuan, an duh apiang an lei zel a, tawp chin a nei chuang lo a, a dang an duh leh zel tho hi a lo ni. Ka hre chhuak ta, HAUSAKNA chu.

Tunah chuan Mihausa ber ka ni ta. Ka hausakna thuruk chu hei te mai chauh hi a ni. Milian leh ropui, Mihausa leh Nuam chitin reng chen theite pawhin an neih theih loh hausakna chu. KA NEIH CHHUN A LUNGAWI hi ka tan hausakna hnar a lo ni.
Sum tam tak tak seng ralin an duh tinreng lei thin mahse, thil dang an duh in tawp chin a neilo a, a dang a dang a lo piang zel thin. mahse kei zawng ka neih phak chin tawkah ka lawm a, ka lung a awi hliah hliah a, ka thinlung chu mihausa ber te ai pawh a hausa zawk a lo ni ta.
Saturday, September 29, 2012
CHHIATNA RAPTHLAK!!
September Ni 29 a ni a, a tuk mai Ni 30
chu ka piancham a nih dawn avangin phur takin a tuk lama ka piancham lo
thleng mai tur hre reng chung chuan zing ka tho a, hmai ka phih mawlh
mawlh a. Kum heti zat nih tawh hnuah pawh Birthday a lo thlen dawn
hnaih hi chuan ka phur ve viau reng thin a. Mahse!!!
Zing Ni chhuak pawhin tuk dang ang thoin mawi takin a eng a chhuah a, Mitinte chu an mahni hna theuhah buai em em leh hmanhmawh tak takin an phe leh suau suau tawh a. Kawnkhawpui a chhiatna lothleng tur rum thawm erawh tuman kan hre silo!! Mahse!!!
ZIng Dar 8:30 a lo rik meuh chuan kan thu hriat chuan Kawnpui mipui te min tuam chhuak nghal a, Lungngaihna in thla a zar a, mitin mai chuan, "Ava rapthlak em!!" tiin aw kan chhuah a. Kha chhiatna kha hnuk bo leh turin Tha leh zung tam tak pawh sen ral ngai dawn se kan hreh hauh lo, mahse tih thei a awm tawh silo. "A pawi em mai.." tih mai loh chu.
Hmarvengah Motor in Scooter a su a, a chuangte an thi vek tih thu ka hriat chuan,, chhiatna thlenna lam chu hmahmawh takin mi hnungah ka tlan chho ve nghal a. Mahse, an mahni chu mi tlawmngai tak tak ten an lo la chhuak fel dim diam tawh a. Pu Laldawngliana te chhungkua an ni tih ka han hre ve chawpchilh chauh a.
Pu Dawngliana hian a Nupui Pi Lalhmangaihi leh an fapa Lalramnghaka chu Balhla an tuk tur chu Scooter hian ava thlah a, Motor hian Kawng chhakah nawr betin a hmunah hian ka pawh chhawn tur awmlo vin Rihsang mual thlengin a lo nawr liam ta chu lo niin!! Pathian rorel dan hi ava mak em.
Pathianin mihringte hnena malsawmna min pekte zinga hlu ber mai, chatuan thlenga an chhawm theih tur Fa a pek, an hmangaih leh an en nin theih loh Kum 8 mi lek chu an fa neih chhun a ni a. An chhungkaw thumte chauh chuan hlim taka hma lam hun thlir chung leh Pa berin a khalh a nih miau avanga thlamuang taka an chuan lai chuan Motor hian a hnawl ta mai a ni awm si a.
Chhiatna rapthlak tak tak kan ramah pawh a thlen ve mawlh mawlh a, mahse Chhungkua a vawikhata boral ta duak hi an la tam lo hle ngei ang le.
Zing Ni chhuak pawhin tuk dang ang thoin mawi takin a eng a chhuah a, Mitinte chu an mahni hna theuhah buai em em leh hmanhmawh tak takin an phe leh suau suau tawh a. Kawnkhawpui a chhiatna lothleng tur rum thawm erawh tuman kan hre silo!! Mahse!!!
ZIng Dar 8:30 a lo rik meuh chuan kan thu hriat chuan Kawnpui mipui te min tuam chhuak nghal a, Lungngaihna in thla a zar a, mitin mai chuan, "Ava rapthlak em!!" tiin aw kan chhuah a. Kha chhiatna kha hnuk bo leh turin Tha leh zung tam tak pawh sen ral ngai dawn se kan hreh hauh lo, mahse tih thei a awm tawh silo. "A pawi em mai.." tih mai loh chu.
Hmarvengah Motor in Scooter a su a, a chuangte an thi vek tih thu ka hriat chuan,, chhiatna thlenna lam chu hmahmawh takin mi hnungah ka tlan chho ve nghal a. Mahse, an mahni chu mi tlawmngai tak tak ten an lo la chhuak fel dim diam tawh a. Pu Laldawngliana te chhungkua an ni tih ka han hre ve chawpchilh chauh a.
Pu Dawngliana hian a Nupui Pi Lalhmangaihi leh an fapa Lalramnghaka chu Balhla an tuk tur chu Scooter hian ava thlah a, Motor hian Kawng chhakah nawr betin a hmunah hian ka pawh chhawn tur awmlo vin Rihsang mual thlengin a lo nawr liam ta chu lo niin!! Pathian rorel dan hi ava mak em.
Pathianin mihringte hnena malsawmna min pekte zinga hlu ber mai, chatuan thlenga an chhawm theih tur Fa a pek, an hmangaih leh an en nin theih loh Kum 8 mi lek chu an fa neih chhun a ni a. An chhungkaw thumte chauh chuan hlim taka hma lam hun thlir chung leh Pa berin a khalh a nih miau avanga thlamuang taka an chuan lai chuan Motor hian a hnawl ta mai a ni awm si a.
Chhiatna rapthlak tak tak kan ramah pawh a thlen ve mawlh mawlh a, mahse Chhungkua a vawikhata boral ta duak hi an la tam lo hle ngei ang le.
Subscribe to:
Posts (Atom)